ABD merkezli Goldman Sachs yatırım bankası tarafından hazırlanan 26.03.2023 tarihli rapora (Rapor) göre yaygınlaşmış yapay zeka uygulamalarının 10 yıl boyunca yıllık gayrisafi yurtiçi hasılayı (GSYİH) gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde neredeyse 7 trilyon dolar arttırarak yaklaşık %7’lik bir büyüme ortaya çıkaracağı ön görülmektedir [1]. 2008 yılındaki global ekonomik daralmadan sonra dünya genelinde GSYİH değeri yıllık olarak %2 ila %4 arasında dengeli bir şekilde artış göstermektedir [2]. Bu durum bahse konu 10 yıl boyunca gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin kümülatif olarak dünya genelindeki son 15 yıllık GSYİH artış oranlarının çok üzerinde bir GSYİH büyümesini yakalayacağı anlamına gelir. Ancak bu 10 yıllık zaman diliminin ne zaman başlayacağı ise yapay zeka teknolojilerinin seviyesine ve sektörlere uyum sağlamasına bağlı olarak değişkenlik arz edebilecektir. Örneğin 1981 yılında kişisel bilgisayarların icadı GSYİH üzerindeki majör artış etkisini ancak 2000’li yılların başında göstermeye başlamıştır. Bilgiye erişimin ve bilgi üretiminin çok daha hızlı olduğu günümüzde yapay zeka teknolojilerinin sektörlere uyum sağlaması için bu örnekteki kadar uzun bir zaman dilimine ihtiyaç duyulmayacağı kanaatindeyiz.
Peki bahse konu büyüme neye dayanmaktadır? Rapor’a göre ifade etmek gerekirse bu büyüme gelişmiş yapay zeka teknolojilerinin iş gücü piyasasında kullanılmasıyla ortaya çıkacaktır. Öyle ki; ABD ve Avrupa’da yürütülen mevcut işlerin yaklaşık dörtte biri yapay zeka tarafından otomatikleştirilebilecektir. En fazla otomatikleştirilebilecek üç işi tipinden ofis ve idari işlerin %46’sı, hukuk işlerinin %44’ü, mimarlık ve mühendislik işlerinin %37’si yapay zeka tarafından yürütülebilecektir. Oransal olarak en az otomatikleştirilebilecek iş tipleri ise Rapor’da şöyle ifade edilmektedir. İnşaat işlerinin %6’sı, kurulum, bakım ve onarım işlerinin %4’ü, bina ve zemin temizleme bakım işlerinin %1’i yapay zeka tarafından yürütülebilecektir.
Sanayi devrimiyle birlikte mavi yakalı iş gücünün yerini alan makineler artık yapay zeka ile akıllı hale gelmektedir. Nasıl ki; sanayi devriminde mavi yakalı iş gücü tarafından yürütülen bir takım işler makinelere devredilmekle birlikte bu makinelerin bakımı, onarımı gibi yeni iş tipleri ortaya çıkmış ise yapay zeka çağında da bazı işlerin yapay zeka teknolojisi tarafından yürütülmesi muhtemel görünmektedir. Bu duruma yönelik olarak alınabilecek tedbirlerin başında mevcut ve potansiyel iş gücünün sıfırdan ortaya çıkması beklenen işlere göre eğitilmesi ve yetiştirilmesi gelecektir. Örneğin yapay zekaya yapacağı işin öğretilmesi yani yapay zeka eğiticiliği [3] veya yapay zeka tarafından bir işin en doğru şekilde yapılması için ona verilmesi gereken komutların girilmesi [4] yeni nesil bir takım işler olarak kabul edilebilir.
Rapora göre global ölçekte işlerin %18’inin yapay zeka tarafından otomatikleştirilebileceği, gelişmiş ülkelerin gelişmekte olan ülkelere kıyasla mevcut işleri daha fazla otomatikleştireceği ön görülmektedir. Öyle ki; mevcut işlerin Türkiye’de yaklaşık %19’unun, Hong Kong’ta yaklaşık %30’unun ABD ve İngiltere’de ise yaklaşık %25’inin otomatikleştirileceği düşünülmektedir. Yukarıda ifade ettiğimiz, gelişmiş yapay zeka teknolojilerinin iş gücü piyasasında kullanılması ile GSYİH üzerinde ortaya çıkması beklenen artış arasındaki ilişki dikkate alındığında ülkemizin gelişmiş ülkelerde olduğu gibi yapay zeka tabanlı yüksek otomasyona geçmesinin önemi ortaya çıkmaktadır. Nitekim ülkemiz ancak bu şekilde otomasyonla ortaya çıkan maliyet avantajlarını kullanarak global ölçekte rekabet üstünlüğü sağlayabilecektir. Böylece kendi ürün ve servislerini dünyaya ihraç edebilecektir. Otomasyon ile işsizlik arasındaki denge ise ancak yapay zeka çağının getirdiği yeni iş kollarında mevcut ve potansiyel iş gücünün eğitilmesi yoluyla kurulabilecektir.
Sonuç olarak, ülkemizdeki tüm paydaşların Bill Gates tarafından başladığı ilan edilen yapay zeka çağına [5] hazırlanması ülkemizin önümüzdeki yıllarda GSYİH’sindeki artış açısından büyük bir önem arz etmektedir. Bu kapsamda ülkemizdeki ihracat potansiyeli yüksek olan sektörlerin yapay zeka teknolojileriyle ilgili farkındalığının arttırılması için öncelikle ve ivedilikle mevcut iş gücünün bu teknolojilere yönelik eğitilmesi, sonrasında ise bu sektörlerin kullandığı teknolojilerin adım adım yeni nesil yapay zeka teknolojileriyle değiştirilmesi icap edecektir.
Kaynakça:
[3] https://www.wgu.edu/career-guide/information-technology/ai-trainer-career.html#close
[4] https://en.wikipedia.org/wiki/Prompt_engineering
[5] https://dinovativeduco.com/blog-details/yapay-zeka-cagi-basladi/